Even onder ons: Wist je dat andere mensen wel eens problemen hebben? Ach, natuurlijk wist je dat! Jij kent ze ook wel. Van die mensen die aandacht vragen voor hun probleem. Ze hebben het vaak al heel lang, en hoe langer ze er mee rondlopen, hoe gespecialiseerder ze worden. Probleemspecialisten noem ik ze. Ik ben nogal visueel ingesteld, en nu ik het er over heb, krijg ik het beeld van een enge ziekte voor me, alleen dan een mentale. Het is een soort van parasiet. Hij groeit, zaait zich uit en kan de drager van het probleem uiteindelijk vellen. Hij voedt zich met aandacht van de drager en/of diens sociale omgeving.  En zoals we weten: Alles wat aandacht krijgt, groeit. Dat geldt zeker voor problemen.

Als ik als geïnteresseerde vraag hoe het er mee is, goed luister, en het probleem of de problemen probeer te begrijpen, dan merk ik vaak dat ik verstrikt kan raken in de veelheid en de complexiteit ervan. Navertellen lukt me meestal niet. Het enige dat blijft, is het gevoel dat ik overneem. Een cocktail van vermoeidheid, machteloosheid en verwarring.

En als coach? De gedachte heerst, dat een coach verstand moet hebben van de materie om te helpen bij het oplossen ervan. Het tegendeel is waar. Ik ben niet zozeer nieuwsgierig naar de inhoud, maar wél naar het proces. De inhoud leid me vaak alleen maar af. In organisatietermen: de gecoachte is informatie-eigenaar en ik ben procesmanager.

Ik zal een kort voorbeeld schetsen van het proces om de gewenste situatie en de doelstellingen te bepalen. Ik probeer dit eerste gedeelte zo kort mogelijk te houden, want het gaat me, zoals gezegd, niet om de inhoud. Ik heb deze vragen nodig om het proces te kunnen starten.

– Wat brengt je hier? Of (beetje provocerend) Wat kom je hier doen?
– Wat is het probleem?
– Hoe heb je er last van?
– In welke zin is dit een probleem voor je?
– Wat levert dit probleem je op?

Die laatste vraag is een bewustwording en een opstap naar de volgende fase. Soms levert het aandacht op, zoals kleine kinderen dat vragen. “Ziektewinst” heet dat in vakjargon. Vervolgens begint het bepalen van de gewenste situatie en het doel.

– Wat zou je willen in plaats van het probleem?
– Wat zou je daarmee willen bereiken?
– Hoe zou je merken dat het probleem er niet meer voor je is?
– Hoe zou je omgeving dat aan jou merken?

Achteraf redeneren is altijd een stuk makkelijker dan vooraf bepalen. Dus dat gebruik ik ook wel eens.

– Stel, je gaat vanavond slapen en morgenochtend wordt je wakker en het probleem is weg! Vertel mij eens (in detail) hoe je leven en wereld er dan uitziet. Hoe voelt dat?
– Hoe is je dat gelukt? Wat heb je gedaan? Wat is er gebeurd?
– Wat zou je morgen als eerste stapje kunnen doen?

Wat betreft die eerste vraag: Voor jouw hersenen maakt het namelijk niet zo gek veel uit of iets echt gebeurt, of dat jij het je -zo beeldend mogelijk- voorstelt. Zo’n vraag brengt de gecoachte in de stemming van de oplossing, en dat zie ik ook gebeuren. Als je iets al eens gedaan hebt, is het makkelijker om het nog eens te doen, en ook die uitwerking helpt de gecoachte met behulp van deze vraag. Aan het eind van een dergelijk gesprek heeft de gecoachte een SMART doelstelling geformuleerd, en volgen er een aantal coachingsessies. In deze sessies zijn alle gesprekken, opdrachten, en wat voor andere activiteiten er ook maar in me opkomen, erop gericht om deze doelstelling te bereiken.

Onbekend maakt onbemind. Mensen kiezen vaak liever voor een bekend probleem, dan voor een onbekende oplossing. Ben je of ken je iemand die van probleemspecialist oplossingsspecialist wil worden? Ik zoek problemen!